evrendeşçilik (kozmopolitizm)

Eski Yunanca’da “evren” ya da “dünya” anlamına gelen kosmos ile “yurttaş” anlamındaki polites’ten türetilmiş terim: “dünya yurttaşlığı”. İnsanın ya da bireyin ‘ulus” olarak tüm bir insanlığı, “vatan” olarak da tüm bir evreni görmesi gerektiğini savunan görüş; insanın kendisini evrenin bir yurttaşı olarak saymanı gerektiğini öne süren, “insanlık ulusçuluğu” ‘ile “evren yurttaşlığı” anlayışlarına ülküselleştirip benimseyen öğreti.
İlkin ilkçağ Yunan felsefesinde, özellikle de Kinikler, Stoacılar ve Sofistler tarafından savunulan bir ahlâk anlayışı olarak beliren < insanın üzerinde yaşadığı toprak parçasına, ana-yurduna duyduğu bağlılığın yerini, çok daha büyük ölçekli, evrensel bir “dünya vatandaşlığı” ülküsünün atması gerektiğini savunur. Stoacılar’ın bilgeliğin evrendeşçilikten geçtiği yollu öğretisinden ulus-devletin ortaya çıkmasıyla alevlenen ulusçuluk savunusuna, Marxçılığın dünyanın tüm emekçilerini birleşmeye çağırmasından sınır tanımayan kapitalist ekonominin “paranın vatana olmadığı” yollu savunusuna değin yaşanan süreçte varılan yer, “tek bir mekân olarak dünya” anlayışıdır —yereli küresele, tikeli evrensele karşı korumaya yönelik tüm iyi niyet ve girişimlere rağmen, güçlünün gücüne güç kattığı dünya-sistemleri çözümlemesinin ve hep kendine yontan Batılı modernlik tasarısının doğrudan uzantısı olan bir küreselleşme anlayışı.

Felsefe Sözlüğü- A.Baki Güçlü; Erkan Uzun; Serkan Uzun; Ü.Hüsrev Yoksal-Bilim ve Sanat Yayınları

0 yorum:

Post a Comment